Jan de Boer visser

In het kader van de Verhalen van de Noordzee kon ik, samen met filosoof Bram Esser, een week mee aan boord van de PD147 van Urker visser Jan de Boer. Hij werkte graag mee aan het verhaal van de Noordzee. Jan heeft een visie op de transitie naar duurzame visserij. In die week aan boord heeft hij tussen de visvangsten door zijn ideeën en plannen uit de doeken gedaan. Met een grote kaart, gebieden ingekleurd met potlood en met allerlei aantekeningen erop gekriebeld vertelt hij wat er moet gebeuren op de Noordzee om de visserij weer duurzaam te maken en in balans te brengen. Hij klaagt veel over zijn behoudende collega’s. Want het zou zo mooi zijn als je allemaal hetzelfde erover denkt en mee doet met zijn plan. Als we onze krachten zouden kunnen bundelen, waren we veel verder geweest dan nu, vertelt hij.

Het leven aan boord van de PD147

Vanuit Harlingen varen we op maandagnacht richting het oosten van de Doggersbank. Deze week wordt er gevist in de Duitse en Deense wateren. De Noorse wateren worden angstvallig gemeden. Met Noorwegen zijn geen afspraken gemaakt en de kustwacht kan het vissers behoorlijk moeilijk maken. Als we aankomen op de bestemming die Jan in zijn hoofd heeft gaan de netten uit. Het is het startsein voor het nieuwe ritme op de PD147. Elke keer dat de netten opgehaald worden, leeggehaald en weer uitgeworpen heet een trek. Een trek is ongeveer 4 uur. Op het moment dat de netten opgehaald worden gaat in de kooien de alarmbel af. Het is niet te missen, hier wordt je wakker van. De bemanning hijst zich in de laarzen en oliepak en gaan het dek op om de netten te legen en weer uit te gooien. Onderwijl wordt de vis door de bemanning schoongemaakt en in kratten op ijs gezet. De eerste dag was ik samen met Bram te zeeziek om er veel van mee te krijgen. Maar op advies van Jan vele kleffe broodjes verder, gaat het prima en bewegen we mee in het ritme van de trekken. Net ophalen, vis schoonmaken, eten en een beetje slapen en dan gaat de alarmbel weer. Dag en dag, vier dagen lang. Wat een leven. Na vier dagen is de rek er behoorlijk uit. Hoe houden die jongens dit vol? Het zullen de verdiensten zijn die een goed motivatie vormen.

De visser als beheerder van de Noordzee

Volgens Jan moeten vissers de beheerders van de Noordzee worden. Het lijkt zo’n tegenstelling, vissers die als boeren de Noordzee onderhouden en daar dan bijvoorbeeld een hectarevergoeding voor krijgen. Omdat ze aan groenbeheer van de bodem doen. Terwijl vissers eigenlijk jagers zijn. Maar volgens Jan kan dat prima en kent niemand de Noordzee beter als de visser. Jan heeft enorm veel ervaringskennis en wilde die graag overbrengen op de jongere generatie. Niet alleen aan vissers, maar iedereen die er belangstelling voor heeft.

De nieuwe visser moet een innovatieve visser zijn. Jan wilde hier graag de voorloper van zijn. Hij mopperde over de terughoudendheid van de Urker visser. ‘Ze willen helemaal niet mee met hun tijd’. Maar ze moeten wel, vindt Jan, want ze brandstofprijzen zijn te hoog om de visvangst nog rendabel te laten zijn.

De Noordzee is de geboortegrond van Jan. Zo ziet hij dat. Hij kan zich geen ander leven voorstellen dan door de week op de Noordzee en in het weekend thuis. Hij is één van de acht zonen en tien dochters. Zes zonen zitten nog in het familiebedrijf ecofish. Het mooiste aan het vissersleven is de vrijheid op zee. En de saamhorigheid aan boord. Het leven aan boord kent een eigen ritme. Na een week meevaren weet je wat dat met je doet. Afscheid nemen van dit ritme en de bemanning is ineens moeilijk. Maar ook de verdiensten zijn een sterke motivatie voor dit leven.

In de jaren 30 werd de Zuiderzee afgesloten. Dat was het einde van de visgrond van Urk en dus het brood in de mond van de Urkers. Voor de afsluiting werd met kleine schepen gevist. Na de afsluiting ging men de Noordzee op. De grootvader van Jan mocht na de 2e Wereldoorlog in Rotterdam een geconfisqueerd schip uitkiezen. Alle Urkse jongens die visser willen worden, en dat zijn er heel veel want de verdiensten zijn bijzonder goed, gaan naar de visserijschool. Daar leer je 5 verschillende vismethoden, o.a. twillrig en flyshoot vissen. Jan legt de methoden uit in zijn stuurhut door met allemaal touwtjes in de weer te gaan.

Vanaf hun 15e gaan de vissersjongen in spé werken in de visverwerking. En vanaf hun 18e gaan ze aan boord, geld verdienen. In Urk trouw je jong, vanaf ongeveer 20 jaar. Inmiddels heb je dan ook flink verdient en kun je een huis kopen voor je toekomstige gezin. Ook Jan heeft die route gevolgd. Inmiddels hebben veel broers een eigen schip en varen we tegelijk met één broer uit. Gedurende de week zal er met deze broer na elke trek contact zijn om uit te wisselen wie het meeste vis heeft binnen gehaald. 

De ideeën van Jan

Jan wil het eerlijke verhaal over de visserij vertellen aan de consument. En hij wil dat de visserij weer in balans is. Door wat je ophaalt uit zee weer terug brengt in de vorm van het uitzetten van opgekweekte vis. Hij noemt het ‘wilde viskweek’. Jan wil samen met een aantal partners vis kweken op de wal. En dan vooral vis die veel opbrengt op de veiling, zoals tarbot. Die kleine tarbotjes worden in de Noordzee uitgezet in een soort kunstmatig koraalgebied zodat ze veilig kunnen opgroeien. En na 3 jaar wil Jan ze weer opvissen uit de Noordzee door met getrainde zeeleeuwen de vis op te jagen naar een staande vaste fuik in zee. Het koraalgebied kan ingericht worden als een beeldentuin met beelden gemaakt van levend steen uit een 3D printer. Die beeldentuin zou op een ondiepe plek op de Doggersbank en de Klaverbank ingericht moeten worden. Jan heeft alles al uitgezocht. Hij had al partners voor deze ideeën. Maar hij liep tegen zoveel weerstand op. Hij was er flink gefrustreerd over. Terwijl hij zo zeker wist dat dit de weg was voor de duurzame visserij. Innovatief is het zeker. En hopelijk zijn er mensen te vinden die hun schroom verliezen en gaan doen wat Jan zo graag wilde: gewoon uitproberen.

Op 9 juli 2015 is Jan de Boer tijdens zijn werk op de Noordzee verdronken. Dat was een schok. Niet alleen voor de Urker gemeenschap maar ook voor Bram en mij. We hebben in die week aan boord intens geleefd met de bemanning. Dan ga je je een klein beetje familie voelen. 

Een uitgebreid artikel van Bram Esser over de PD147 is gepubliceerd op Vice