Een strategie voor stadslandbouw!

Overheden: zet uw voedselstrategie om in een ruimtelijke strategie!

Stadslandbouw brengt het bewustzijn over voeding beter tot leven dan alle voorlichting. Mensen willen het ook graag zelf leren. De stadslandbouw kent meer waarden dan alleen gezonde voeding. Stadslandbouw wordt te makkelijk geassocieerd met gezonde verstedelijking. Deze beweging gaat wel over gezondheid, maar in een grotere context.

Stadslandbouw is meer dan een tijdelijke invulling van braakliggende terreinen in de stad. En de waarden behelzen ook meer dan alleen eigen voedselproductie. In stadslandbouw schuilt de kiem van de eigen verantwoordelijkheid willen nemen. Eigen verantwoordelijkheid voor gezondheid, welzijn en voor duurzaamheid. Via de stadslandbouw leren mensen zich bewust worden van de voedselketen. Dat er maar een handvol inkopers zijn die, zoals het PBL mooi in een infograpic laat zien, bepalen wat de consument eet en wat de boer verbouwt. Men wordt zich bewust van het systeem van voedsel produceren wat niet duurzaam is en enkel berust op winstmaximalisatie. Men weet niet meer waar het voedsel vandaan komt, hoe het geproduceerd wordt en wat er in voedsel verwerkt is. Na een aantal voedselschandalen is men dit systeem meer en meer gaan wantrouwen. En een eerlijke prijs voor voedsel zonder uitbuiting is geen issue meer dat alleen in ontwikkelingslanden voorkomt.

Voedselketen verkorten

De bottom up beweging van de stadslandbouw heeft het stadium van de hype al lang gepasseerd en is een trend in vele steden en omliggend platteland. Naast het coöperatief ontwikkelen van moestuincomplexen ontstaan nu ook initiatieven om de keten te verkorten door de tussenhandel (lees inkoopkantoren) te passeren en regionaal voedsel direct bij de consument af te zetten. En initiatieven om de landbouw dichter bij de stad te brengen zodat mensen zich bewuster van voedselproductie worden, bijvoorbeeld door een varkensfokkerij in de stad te plannen waarbij de varkens zich voeden met verspild voedsel. Dit soort initiatieven gaan verder dan gezonde verstedelijking met lichaamsbeweging en ontmoeting. Dit gaat over een systeemverantwoordelijkheid nemen. En dit soort initiatieven verbindt de grootschalige voedselproductie aan de stad. Men streeft een transparantere en duurzamere voedselproductie na, waarbij je weet wat je eet. En het maakt inzichtelijk wat er allemaal bij voedselproductie komt kijken. En het zet een aantal keuzes over voedselproductie in Nederland, de EU en globaal (zoals het TTIB verdrag) op scherp.

Gezonde bodem

Gezondheid is ook een gezonde aarde, zonder roofbouw, omdat de bodem een belangrijke basis is voor onze voedselproductie. Maar ook een basis die essentieel is voor onze leefomgeving. Denk maar eens aan hoe belangrijk het grondwater is. Verzilting, erosie, uitwassing van mineralen en het oxideren van veengebieden met flinke bodemdaling als gevolg.

De relatie tussen stadslandbouw en gezondheid is een lang en vooral complex verhaal. Er is geen korter verhaal van te maken. Het stimuleren van een gezondere en bewustere leefstijl in relatie tot voeding is een complex geheel waarin de ruimtelijke ordening een belangrijke verbindende rol kan spelen. Die rol heeft vooral met het functioneren en het gebruik van de ruimte te maken waarbij verschillende schaalniveaus en beleidsterreinen elkaar beïnvloeden en de factor tijd (lange termijn) meespeelt.

Gemeenten en andere overheden zijn zich bewust van de stadslandbouwtrend en springen hier welwillend op in door het schrijven van een voedselstrategie en initiatieven te ondersteunen. Maar de voedselstrategieën worden vaak nog niet omgezet in ruimtelijke strategieën. Er blijven nog schotten bestaan tussen de verschillende beleidsterreinen en schaalniveaus. En de overheden zitten nu eenmaal niet graag met een heleboel stakeholders aan tafel. Kennelijk heerst er nog een soort ‘inspraakangst’. Soms vraag ik me af of overheden wel klaar zijn voor de door hen zo gewenste participatiesamenleving. Want als het echt op eigen verantwoordelijkheid nemen aankomt zijn er toch altijd weer overheden die wijzen op de regels, sectoren die angstig op het eigen beleidsterrein willen blijven en risicomijdend gedrag vertonen.

Ik gun (stads)landbouw van harte een ruimtelijke aanpak omdat dit integraal en verbindend is. En ruimtelijke maatregelen alleen zullen niet helpen maar het ruimtelijk ontwerpproces daar naar toe is de sleutel voor succes.

Deze bijdrage is gepubliceerd op de website van Jaar van de Ruimte 2015 www.wijmakennederland.nl