Dobben 

 De zoektocht naar verhalen van de Friese Waddenkust begint op Goolge Earth. Hoe ziet die kust er uit. Ik ben een groot liefhebber van Google Earth omdat je daarmee structuren in het landschap kan waarnemen waar mogelijk een verhaal in schuilt over de vorming van de kust zoals die nu is. Voor de Antropogene kustatlas ben ik samen met Jacqueline Heerema en Bram Esser op zoek naar verhalen langs de kust. Met die verhalen vullen we de atlas die we maken in opdracht van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. De wisselwerking tussen de mens en natuur hebben de kust het huidige uiterlijk gegeven. En wat is het verhaal daar achter.

Op Google Earth zag ik hele mooie ronde waterpoelen liggen buitendijks langs de Friese kust. Met een mooi rond dijkje er langs. Tijdens de speurtocht ter plaatste krijg ik het verhaal te horen dat het water in de dobbe zoet is. En zelfs dat dit water in verbinding staat met de diepe grondwaterlagen die uitstrekken tot in België. Dus je zou kunnen zeggen dat je Spa bronwater kan drinken uit een dobbe. Er is een bekende dobbe in het buitendijkse gebied boven Marrum. Daar hebben 200 paarden benauwde dagen gekend als gevolg van de Allerheiligenvloed in 2006.

Dobben zijn ontstaan in het Weichselien, de periode voor het Holoceen, meer dan 12.000 jaar geleden. Het relatief warme grondwater uit diepere aardlagen drukte op die plek omhoog onder de bevroren oppervlakte en bevroor. Het werd telkens van onderen aangevuld en zo ontstond een lens van water die wel 20 meter hoog kon worden: een pingo. Na de ijstijd smolt de bovenlaag van de bevroren waterlens en vormde een perfect ronde aarden wal om een perfect ronde waterpoel. Omdat deze in contact bleef met de diepere en warmere grondwaterlagen bevroor het water niet zo snel in de winter en vormde een goede drinkwaterplaats. En dat vormen ze nog steeds.

De dobben die buitendijks in het kweldergebied liggen zijn goed zichtbaar. Aan de andere kant van de dijk bij het Kwelderhuis ligt het Bildt. De oorspronkelijke Middelzee die rond 1300 is ingedijkt door gastarbeiders uit Zuid en Noord Holland, Zeeland en Brabant. Het Bildt is bekend om het aardappelras Bildtstar. Hier spreekt men geen Fries, maar Bildts. Dat is een verbastering van het oude Zuid Hollands. Friezen kunnen het wel verstaan. Ook het landschap is anders. Langs de dijk staan werkelijk piepkleine arbeiderswoninkjes. Het is een groot verschil met het beeld dat ik in mijn hoofd had van de grote Friese herenboerderijen. Het geeft geen aanblik van een land met een rijke bodem. Overal vind je drankketen waar niet alleen alcohol wordt gebruikt. Ik vraag me af of het platteland nu wel zo’n goede omgeving is om op te groeien.

In lokale media van het Bildt wordt melding gemaakt van vele Maria verschijningen die zich hier hebben voorgedaan. Maar ook dat er in Nij Althoenae een hellegat is. Daar wilde ik natuurlijk meer van weten. Maar de mensen hier zijn daar niet spraakzaam over. Als je al mensen tegen komt. Er is wel wekelijks een bijeenkomst van zieners in de Mariakeet. Maar ik kon de keet nergens vinden, behalve op internet. http://bildt.webs.com/verschijningen.htm